Xanthoria Parietina
Bük Ormanı keşif gezisinde bazı ağaç dallarını sarmış olan sarı renkli bir bitki dikkat çekiyordu. Yukarıdaki fotoğrafta açıkça görüleceği gibi parlak sarı renkli bu liken türüne Latince Xanthoria Parientina adı veriliyor. Özellikle güneş alan bölgelerde bazı yapraklarını döken ağaçların gövde ve dallarını tümüyle saran bu liken türü benim için Bük Ormanı’nda yaptığım en büyük keşif oldu.
Botanik terminolojisinde bir ya da bir kaç organizmadan oluşan bir tür mantara “liken” adı veriliyor. “Lichen” kelimesi Türkçe’ye “Liken” olarak geçiyor her halde. Fotosentez kaabiliyeti olan xanthoria parientina yapraklara benzer minik tüplerden oluşan bir bitki türü. Özellikle bol güneş alan yerlerdeki ağaçların dal ve gövdelerini saran bu likenin ağacı zararlı UV ışınlarından koruduğu da söyleniyor. Fotosentez yapabildiğine göre asalak değil; ağaç için koruıma görevi gören altın renkli bir kalkan denebilir.
Mecene vadisinde dere yatağında yürürken Tükçeye “Denizel günışığı Likeni” olarak çevrilen bu likenin adını bilmiyordum. Daha önce taşlar ve kayalıklar üzerinde gördüğüm portakal renkli likenlere çok benziyordu. Dere yataklarında çok bol görülen “ılgın ağacı” ikinci büyük keşfim oldu. Gövdesiz olan belki de tek ağaç “Tamarix” bir çok özelliğe sahip. Bir ormanı tanımak için her mevsimde gidip gözlemek gerek.
Aşağıdaki bilgi Ormancılık Entitüsü müdürü Burhan Soykan’ın teknik raporu ve Orman Genel Müdürlüğü Batı Akdeniz Ormancılık araştırma Enstitüsü 44 nolu teknik bülteninden faydalanılarak derlenmiştir.
"Bük Araştırma Ormanının tamamı 2101.61 ha olup bunun 1870.41 hektarı koru, 161.58 Hektarı baltalık ve 69.62 hektarı faydalanılması imkansız sarp kayalıktır.
Sıkışık, sazlık geçilmesi güç sulak araziye «Bük» tabir edilmektedir. Yazırdere ile Kızılderenin birleştiği yere Bük denmektedir.
Güney Anadolu Ormancılık Araştırma İstasyonuna bağlı Bük Araştırma Ormanı, Antalya vilayeti, Korkuteli kazası hudutları dahilinde bulunmaktadır. Antalya – Korkuteli şosası Elmalı Belini müteakip ormanın yukarı parçasını iki kısma ayırır. Orman Antalya’dan 35 km mesafededir. İki ayrı bloka ayrılan ormanın tamamı ı/200.000 mikyaslı Elmalı paftası içersinde olup en kuzey hududu 37°01′, güney hududu 36°57′, doğu hududu ı 0 30′ ve batı hududu ı 0 26′ enlem ve boylamları arasında bulunmaktadır.
Bük Araştırma Ormanı, Orman Genel Müdürlüğü‟nün 16.3.1956 gün 7-7892-1/344 sayılı emirleri gereğince Ormancılık Araştırma Enstitüsü elemanları tarafından düzenlenen kuruluş raporlarının Fen Heyeti‟nin 11.6.1957 gün 957-28 tarihli kararı ile kurulmuştur.
Koru kısmı iki ayrı bloka tefrik olunan ormanın kuzey hududunu Çağıllıkuyu mevkiinden Maarif mevkiine kadar Aksu deresi teşkil eder. Maarif mevkiinde hudut Antalya – Korkuteli şosasını keserek kuzeyde sırtları müteakip 700 rakımlı tepeye varır.
Buradan itibaren yine ana sırtları müteakip Domuz tepeden geçen orman hududu kısa bir müddet güney istikametine doğru Antalya- Korkuteli şosası ile birleşir ve Fakgediği T. – Elmalı belini müteakip Ortakapı boynuna varır.
Ormanın doğu hududunu Termesos harabelerinin bulunduğu Güllük dağının ana sırtları teşkil eder. Ortakapı boynundan itibaren ana sırtları takip eden hudut daha sonra Güllük T. – Gözetierne- Yelekboynu ve Sofra taşı sırtını müteakip Mecene boğazına iner.
Mecene boğazından itibaren batıya doğru ormanm güney hududunu Bük mevkiine kadar Mecene deresi teşkil eder. Hudut Bük mevkiinden itibaren Kayran sırtının Yazır deresini kestiği mevkiye kadar güney istikamette Yazır deresini takip eder.
Buradan itibaren yine ormanın güney hududu Kayran sırtı – Cüne Taşı – Atkoştuğu – Kayran mezarlığı – Kaykı belini – Bölükçam tepeden Bölükçam sırtının Sakızlık sırtı ile birleştiği noktaya kadar ana sırtları takip etmektedir. Buradan itibaren ormanın hududu doğu kuzey istikametinde Zeytinli ve Çıtırık sırtlarını takip ile Kızıldereye iner.
Aksuderesinin Kızıldereye birleştiği noktadan itibaren ormanm batı hududunu Aksuderesi teşkil eder. İki ayrı bloka tefrik edildiğini söylediğimiz koru ormanı kısmında Kızıldere I. ve II. blokları birbirinden ayırır. Araştırma Ormanının hudutları, arazide hududa isabet eden ağaçların 2 m Yükseklikleri 10 cm genişliğinde beyaz yağlıboya ile çepeçevre boyanmak suretiyle belirtilmiştir.
Flora açısından araştırma alanında 2‟si Pteridophyta (eğreltiler) 480‟i Spermatophyta (tohumlu bitkiler) olmak üzere 77 familyaya ait 295 cins, 475 tür, 81 alttür, 43 varyete olmak üzere toplam 482 takson tespit edilmiştir.
Taksonların 22‟si (%4.6) endemiktir. Alan Akdeniz fitocoğrafik Bölgesinin etkisi altındadır. Taksonların 101‟i Akdeniz, 73‟ü Doğu Akdeniz, 17‟si Avrupa-Sibirya, 14‟ü Ġran-Turan ve geriye kalan 277 taksonun ise çok bölgeli olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca taksonların 110‟u odunsu, 372‟si otsu karakterde bulunurken, yaşam formları açısından 226 taksonun tek yıllık, 9‟unun tek ve iki yıllık 247‟sinin de iki ve çok yıllık olduğu belirlenmiştir. Bitkilerden 56‟sının kültür, 426‟sının da doğal olduğu belirlenmiştir. En fazla takson içeren familyalar; Leguminosae (77), Compositae (51), Labiatae (32), Gramineae (28), Cruciferae (21 ve Liliaceae (20), en fazla takson içeren cinslerin ise Trifolium (17), Medicago (10) ve Plantago (7) olduğu belirlenmiştir.
Sahada faunistik açıdan memelilerde 6 takım, 14 familya ve 16 tür, sürüngenlerde 2 takım, 9 familya ve 19 tür, kuşlarda ise 24 familyaya ait 53 tür tespit edilmiştir."
Kaynaklar:
- Bük Lütfi Büyükyıldırım Araştırma Ormanında Aktüel Durum, Enstitü Yayın no 59,
- Burhan Soykan, Orman Amenajman Planı
- http://tr.wikiloc.com/wikiloc/view.do?id=6247987
- http://www.birdemetnergis.com/icerikoku.asp?ids=756
- https://en.wikipedia.org/wiki/Xanthoria_parietina
